Hồng hoàng (Buceros bicornis), còn được biết đến với tên gọi “Phượng hoàng đất” trong những câu chuyện truyền miệng của thế hệ trước, hiện nay đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng nghiêm trọng. Nguyên nhân chính là do việc săn bắt quá mức để lấy thịt, làm trang sức, tiêu bản trang trí, cũng như nhu cầu nuôi làm cảnh. Bên cạnh đó, môi trường sống tự nhiên của chúng – các khu rừng nhiệt đới – đang bị thu hẹp và suy thoái nghiêm trọng.
Là loài chim mỏ sừng lớn nhất trong họ, với trọng lượng lên tới 4kg, chiều dài cơ thể từ 90-122cm và sải cánh có thể dài đến 1,6m, tạo nên vẻ ngoài đồ sộ và uy nghi. Đặc điểm nổi bật dễ nhận biết của hồng hoàng là chiếc mỏ to, cong cùng “mũ mỏ” rỗng có màu vàng hoặc vàng cam rực rỡ, cấu tạo giống với chất keratin. Công dụng chính xác của mũ mỏ này vẫn chưa được xác định rõ, nhưng có giả thuyết cho rằng nó dùng để thu hút bạn tình.
Hồng hoàng thường sống thành đôi suốt đời và được xem là biểu tượng của sự chung thủy. Chúng sinh sống chủ yếu ở các vùng rừng già, đặc biệt ưa thích làm tổ trong hốc cây. Con đực sẽ dùng bùn đất bịt kín miệng hang. Con cái ở trong tổ bảo vệ trứng và chăm con non và chỉ rời tổ sau khoảng 3 tháng để cùng chim trống tìm thức ăn cho con và bảo vệ tổ từ bên ngoài. Chim non vẫn còn lưu lại tổ thêm khoảng 1 tháng trước khi sẵn sàng rời tổ.
Từ xa xưa, hồng hoàng được các bộ lạc tôn kính và xem là linh vật thiêng liêng, được dùng trong các nghi lễ cúng tế và làm đồ trang sức. Chiếc mỏ sừng của chúng cũng từng được sử dụng làm mũ đội đầu truyền thống của người Nyishi ở Ấn Độ, tuy nhiên hiện nay họ đã thay thế bằng vật liệu nhân tạo nhằm bảo vệ loài chim này. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực bảo tồn, bao gồm việc đưa hồng hoàng vào danh sách Sách Đỏ của IUCN và Sách Đỏ Việt Nam, cùng việc cấm săn bắt tại nhiều quốc gia, số lượng hồng hoàng trong tự nhiên vẫn giảm mạnh do mất môi trường sống và săn bắt trái phép.
Tại Bảo tàng Thiên nhiên duyên hải miền Trung đang trưng bày tiêu bản chim hồng hoàng. Đây là một trong những mẫu vật góp phần quan trọng vào công tác tuyên truyền, giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn động vật hoang dã quý hiếm. Việc bảo vệ và duy trì môi trường sống cho loài chim đặc biệt này là vô cùng cần thiết để ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng và giữ gìn giá trị quý báu của thiên nhiên.